Historia powstania Ikony Świętej

Z powstaniem ikon jest związany Sobór Nicejski, na którym przedstawione zostały dokumenty, mające potwierdzać, że pierwsze ikony wykonał Łukasz Ewangelista. Historycy jednak nie uważają tego za wystarczający dowód i za pierwsze ikony uznają te, o których można dowiedzieć się z pism Euzebiusza z Cezarei i Epifaniusza z Cypru. Pochodzą z IV wieku i przedstawiają wizerunki Chrystusa, Maryi, a także wielu świętych. Ikony są przedmiotem kultu już od V wieku, o czym wspomniał święty Augustyn. Najstarsze ikony, które znane są światu pochodzą z klasztoru św. Katarzyny na Synaju i powstały w VI wieku. Z wielu źródeł historycznych można dowiedzieć się o mocy cudotwórczej przypisywanej ikonom. Ma ona wynikać z wydarzeń mających miejsce w II połowie VI wieku. Rozwój malarstwa ikonowego miał miejsce w Bizancjum i został zahamowany w XV wieku, gdy Turcy opanowali Konstantynopol, ale nie tylko. Bizantyńskie wpływy sięgały bowiem Grecji, Bałkanów, Serbii, Rusi, a nawet Włoszech, przy czym ikonografia rozwijała się na terenach włoskich przede wszystkim w średniowieczu. Do dziś najwybitniejszym przedstawicielem malarstwa ikonograficznego w Rosji jest Andriej Rublow.

Ikony były wykonywane według specjalnego kanonu. Malowano je na drewnie cyprysowym i cedrowym, które w kulturze prawosławia zachowały święty charakter. W Rosji wykorzystywano również drewno sosny i lipy. Początkowo ikony wykonywano poprzez stosowanie wosku pszczelego i spoiwa malarskiego, co nosi nazwę techniki enkaustycznej. Niemniej jednak od szóstego stulecia zaczęto pisać (Malować) temperą jajową, którą otrzymywano z wody wymieszanej z żółtkiem kurzego jaja. Tkaninę gruntowano klejem z kredą lub gipsem, którą najpierw należało przykleić na deskę. Dopiero wówczas możliwe było nałożenie farby i złoceń. Ikonę zabezpieczano pokostem bądź lakierem, powstałym na bazie tłuszczy roślinnych.

Na gotowe malarskie dzieło nakładało się czasem tak zwaną sukienkę. Pod nazwą tą kryje się zdobienie srebrne lub złote z otworami odsłaniającymi dłonie i lica przedstawianego świętego. Rysunek na blasze przedstawia rzecz jasna zasłonięte fragmenty ikony. W późniejszych czasach ikony były rzeźbione w drewnie, kości słoniowej i marmurze. W późnym średniowieczu powstawały mozaiki, które stały się jednym z symboli bizantyńskiej architektury. W dziewiętnastym i dwudziestym stuleciu odstąpiono od żelaznych zasad mnichów i zaczęto malować je poprzez zastosowanie techniki olejnej. Owe żelazne zasady spisywali bowiem mnisi zajmujący się malarstwem ikonograficznym, tworząc podręczniki. Reguły dotyczyły przede wszystkim materiału, sposobu przygotowania podłoża, techniki malowania i kolorystyki ikon.

Ikono pisarze (Malarz) umieszczali na świętych obrazach napisy w języku starocerkiewnosłowiańskim i greckim, które dotyczyły imion świętych, bądź objaśniały daną scenę. Warto wiedzieć, że imiona Matki Bożej i Jezusa Chrystusa były umieszczane w abrewiacjach, czyli greckich skrótach. Przed przystąpieniem do malowania, ikono graf poddawał się modlitwom i utrzymywał post, co miało go przygotować do stworzenia świętego obrazu. Werniksowanie ikon pozwalało na utrzymanie ich pierwotnego wyglądu przez niemal sto lat. Po upływie tego czasu malowidło ciemniało wskutek zmian barwy werniksu i pokrywającej je sadzy, pochodzącej od świec. Słabo widoczne obrazy były zastępowane nowymi. Ikony ozdabiano szlachetnymi kamieniami oraz srebrnymi i złotymi okuciami, przez co stanowiły wartościowy łup dla złodziei, jednak miały też nieco inny wymiar. Zdobiły bowiem cerkiew, która swym bogactwem przyciągała wiernych. Takie zastosowanie dekoracji spotykane było także w katolickim świecie, w epoce baroku.

O znaczeniu i rodzajach ikon nie sposób powiedzieć w kilku zdaniach. Symboliczne znaczenie miały barwy, które wykorzystywano podczas tworzenia świętych obrazów. Malowano złotem, aby oddać cześć Bogu oraz podkreślić jego nieśmiertelność i chwałę. Purpura symbolizowała boże bogactwa i władzę. Nie należy mylić jej z czerwienią, która jest symbolem krwi, a więc także życia, piękna i czystości. Ta ostatnia kojarzy się raczej z bielą. W istocie, biel symbolizowała czystość, lecz również niewinność i boskość. Błękit był utożsamiany z niebem, duchowością i mistycyzmem. Zieleń symbolizowała życie, młodość, a także wewnętrzne bogactwo i płodność. Ziemia i materia były utożsamiane z brązem, podobnie jak ubóstwo.

Jak już było wspomniane wcześniej, malowanie ikon uchodziło za świętą czynność. Zaszczytu tego mogli dostąpić wyjątkowi mnisi. Była traktowana jako emanacja bóstwo, narodzona w modlitwie. Warto wiedzieć, że malowano je w postawie klęczącej. Wynika stąd, że ikona pełniła i pełni nadal ogromną rolę we wschodnim chrześcijaństwie. Tym bardziej, że uważa się ją za uosobienie świętego. Oczywiście mowa tu o ikonach, które powstawały „ku chwale Bożej”, podobnie jak inne dzieła w średniowieczu, a ich twórcy pozostali anonimowi. Współcześnie ikony powstają jako „sztuka dla sztuki” i nie mają tak dużego znaczenia religijnego, przez co mają również mniejszą wartość.